Wat is de groene omgeving? 

Het huidige Nederlandse landschap is grotendeels door mensenhanden gemaakt. Een goed voorbeeld hiervan is het landschap rondom Raamsdonk. Dit landschap is ooit vanaf de oude bebouwingslinten in Raamsdonk door de mens veranderd van een veengebied tot een agrarisch gebied. Door veranderingen in het gebruik van het land, zoals meer landbouw en verstedelijking, is er minder ruimte voor natuur dan eeuwen geleden.

Het thema natuur en groene omgeving gaat dus niet alleen over afgebakende natuurgebieden. Natuur omvat ook onze directe omgeving en gaat dan over water, groen en beplanting en biodiversiteit. Natuur en een groene omgeving zijn belangrijke factoren in onze waardering van onze leefomgeving. Ze kunnen daarnaast een bijdragen aan het behalen van doelen op het gebied van klimaatadaptatie. Een brede straat met veel bomen is in de zomer bijvoorbeeld koeler dan een (smalle) straat zonder bomen en alleen maar verharding.

Groen per buurt

Natuur

Naast de hoeveelheid ruimte voor natuur is ook de kwaliteit een probleem. Verzuring, vermesting, versnippering, verdroging en klimaatverandering bedreigen de levens van planten en dieren. Met veel verschillend beleid rondom natuur en allerlei manieren om de natuur te beheren probeert de overheid de natuur te beschermen en de kwaliteit te verbeteren.

Biodiversiteit

Nederland probeert de biodiversiteit in stand te houden en dit via het Natuurpact tot 2030 te herstellen. Met biodiversiteit, een verkorting van "biologische diversiteit" bedoelen we de totale verscheidenheid van alle levende planten en dieren op aarde. Biodiversiteit betreft zowel de variatie in soorten, als ook de erfelijke variatie binnen soorten en de variatie aan levensgemeenschappen of ecosystemen.

Landschap

In het landschap zien we veel waarde. Het heeft cultuurhistorische waarde omdat het iets verteld over de manier waarop onze voorgangers met het landschap omgingen en draagt zo bij aan onze identiteit. We willen uitzichten en zichtlijnen in onze gemeente graag zo houden. We willen niet dat verstedelijking, waarbij dorpen en steden steeds groter worden, ervoor zorgt dat we straks geen mooie open landschappen hebben.

Waar staan we nu? 

We zijn een gemeente met een relatief harde grens tussen het bebouwd gebied en het landelijk gebied. Het grootste deel van dit landelijk gebied ligt aan de oostzijde van de A27. De meeste kernen, bedrijventerreinen en industrieterreinen liggen aan de westzijde van de A27. De diverse gebieden in onze gemeente (kernen, industrie- en bedrijventerreinen, de Amercentrale en het landelijk vormen samen een mozaïek. Dit mozaïek wordt doorsneden door diverse infrastructurele lijnen zoals de A27, de A59, de Amertak en diverse hoogspanningsverbindingen. Daarbij geldt dat een nieuwe inrichting van knooppunt Hooipolder forse gevolgen kan hebben voor ons landschap en de inrichting van onze gemeente rondom dit knooppunt.

Natuur

Aan de noordelijke kant van onze gemeente begint het Natura2000-gebied de Biesbosch. In dit gebied gelden instandhoudingsdoelstellingen voor habitattypen, soorten, broedvogels en niet-broedvogels. Daarnaast is dit gebied stikstofgevoelig. Dat heeft invloed op wat we in onze gemeente wel en niet aan ontwikkelingen kunnen toestaan. De Biesbosch heeft een grote waarde op het gebied van natuurwaarde, maar ook gedeeltelijk voor recreatie en toerisme. Naast het beschermde natuurgebied van de Biesbosch kennen we ook andere soorten natuur of groen in onze gemeente. De Donge is aangewezen als ecologische verbingszone en als KRW waterlichaam. Denk aan de parken, en boerennatuur in het buitengebied. Ook deze gebieden dragen bij aan de natuurbeleving in onze gemeente en aan het behoud van biodiversiteit. 

Biodiversiteit

In de verschillende delen van onze gemeente zien we meer of minder soorten. Op de onderstaande kaart is te zien wat de geschatte soortendiversiteit is. Deze schatting is gebaseerd op gegevens van de laatste 10 jaar uit de Nationale Databank Flora en Fauna. De zeven belangrijkste en best onderzochte soortgroepen zijn hierin samengenomen (vaatplanten, amfibieën, reptielen, vissen, dagvlinders, libellen en vogels). In onze gemeente zien we op sommige delen een soortendiversiteit tot wel 700 verschillende soorten. In andere gebied, zoals in de kern Raamsdonksveer, zien we minder biodiveriteit, namelijk zo’n 200 tot 300 verschillende soorten. Daarnaast zijn er ook flora en fauna in onze gemeente, met namelijk aan de noordelijke zijde, welke op de Rode lijst staan. Op de Rode lijst staan soorten die uit Nederland zijn verdwenen of dreigen te verdwijnen. Om biodiversiteit te behouden is het belangrijk dat we onze natuur, maar ook de groene gebieden binnen de kernen behouden en met elkaar verbinden.

Landschap

Onze gemeente kent een buitengebied met vooral een open landschap en een aantal belangrijke waterlichamen in de vorm van de Amertak, de Bergsche Maas en de Donge. De oevers van deze waterlichamen zijn door de provincie Noord-Brabant aangewezen als onderdeel van ecologische verbindingszones. Ook het buitengebied tussen Raamsdonk en ’s-Gravenmoer (gemeente Dongen) heeft natuurwaarden. Groenstructuren in de kern (denk bijvoorbeeld aan de vestingwerken van Geertruidenberg) kunnen ook het leefgebied zijn van planten en dieren.

Wat komt er op ons af? 

Vooral in de twintigste eeuw hebben we veel gebouwd in Nederland. Dit is ten koste gegaan van natuur en agrarisch gebied. Natuurgebieden werden steeds kleiner. Doordat er wegen doorheen werden aangelegd zijn gebieden versnipperd. Ook heeft natuur veel ruimte moeten maken voor landbouw en steden. Dit had allerlei gevolgen voor ook de natuur dichtbij, zoals verdroging van de grond, vermesting en verzuring.

Klimaatverandering kan ook gevolgen hebben voor de natuur. Een verhoging van de temperatuur kan bijvoorbeeld leiden tot het uitsterven van planten die nu nog in Nederland voorkomen. Het uitblijven van strenge winters kan gevolgen hebben voor de vogeltrek. Ook breder heeft klimaatverandering grote gevolgen voor de biodiversiteit. Het leefgebied van bijen, vlinders en insecten staat bijvoorbeeld onder druk. Maar ook plantensoorten verdwijnen of vermeerderen juist door veranderende omstandigheden.

Door nieuwe ontwikkelingen zoals de energietransitie, ontwikkelingen in de landbouw en de behoefte aan meer woningen, heeft onze groene ruimte het moeilijk. Duidelijk is dat we oplossingen moeten zoeken in een meer integrale aanpak. Dit betekent dat we per gebied de verschillende uitdagingen en kansen bekijken en keuzes maken. Dit wordt ook “landschapinclusief omgevingsbeleid” genoemd.

Hoe zien we de toekomst van de groene omgeving?

We maken een onderscheid tussen natuurgebieden en de natuur erbuiten. Natuurgebieden zijn vaak beschermd en in bezit van natuurorganisaties, zoals Staatbosbeheer of Natuurmonumenten. Een aantal van deze gebieden is aangewezen als zogenaamde Natura-2000, anderen maken deel uit van een nationaal netwerk. Ook zijn er gebieden die hier niet toe behoren. In natuurgebieden kunnen we wandelen, sporten en soms recreëren. Ontwikkelingen in onze gemeente moeten (zeer) negatieve effecten op gebieden voorkomen. We zetten ons ervoor in om deze doelstelling te behalen.

Om biodiversiteit te versterken en beschermen zetten we in op veel minder maaien van bermen, zowel binnen als buiten de kern. Hoofdzakelijk in het buitengebied willen we biodiversiteit bevorderen. Daarom worden het maaibeleid en begrazingsbeheer aangepast. Er komt een stimuleringsregeling voor particulieren, boeren. Dit is geen gemeentelijke stimuleringsregeling, maar we moedigen wel aan dat mensen subsidie aanvragen. Daarnaast zetten we in op bewustwording om biodiversiteit onder de aandacht brengen.

Openbaar groen onderhouden wij niet meer op beeld, maar op inwonertevredenheid. Daarnaast ontwikkelt de gemeente Geertruidenberg een bomenkaart met beschermde (monumentale) bomen. Bij een monumentale boom wil de gemeente 50% bijdragen om deze te onderhouden. Alles wat niet op deze lijst staat, is niet meer vergunning plichtig.

We willen kenmerkende landschapspatronen in stand houden. Dit betekent dat we de cultuurhistorische waarde van het landschap beschermen. Nieuwe ontwikkelingen mogen deze waarden niet onevenredig aantasten. Daarnaast beschermen we specifieke cultuurhistorische waarden die karakter aan onze kernen en het landelijk gebied kunnen geven. Nieuwe ontwikkelingen mogen ook die specifieke waarde niet onevenredig aantasten. Het voorgaande betekent onder meer dat we ons inzetten om de relatie tussen de lintbebouwing van Raamsdonk en het achterliggend landschap te behouden en waar mogelijk te versterken. Ook onze kernen vormen een landschap. Voor Geertruidenberg is bijvoorbeeld de relatie tussen het historisch centrum en de vestingwerken een belangrijke waarde. Ook die willen we behouden en versterken. Een ander element met grote landschappelijke effecten is de Amercentrale. Bij sluiting of transformatie van deze centrale kiezen we voor het toekomstperspectief Vervlechting. Groen kan daarin een belangrijke rol krijgen. Ook voor het terrein van de voormalige Dongecentrale moet gezocht worden naar een nieuwe inrichting die past bij het landschap van het omringende gebied.

In regionaal verband is begin 2020 afgesproken dat in onze gemeente geen windturbines geplaatst zullen worden. Wel is onze gemeente zoekgebied voor bijvoorbeeld zonneparken. Ook hiervoor geldt dat we streven naar een optimale landschappelijke inpassing van die gebieden, al dan niet in samenhang met andere voorzieningen op het gebied van de opwek en het transport van (duurzame) energie. Het bomenbeleidsplan gaat expliciet boven zonnepanelen: er worden geen bomen gekapt voor het realiseren van zonnepanelen.

De doorsnijding van onze gemeenten met diverse infrastructurele lijnen, een energiecentrale die op termijn een andere (of hernieuwde) functie krijgt, een nieuwe inrichting van knooppunt Hooipolder en de aantrekkelijkheid van onze gemeente door de goede bereikbaarheid maken ons grondgebied gevoelig voor verrommeling. Verrommeling van het landschap willen we koste wat het kost tegengaan. Nieuwe ontwikkelingen (in het buitengebied) zijn mogelijk mits zij passen in ons beleid en onze regels én op een passende manier in het landschap geplaatst kunnen worden.

We zetten in op het realiseren van de ecologische verbindingszones en faciliteren initiatieven die daaraan bijdragen. Tot deze ecologische verbindingszones behoren de Amertak, het plassengebied ten zuiden van Raamsdonksveer, de Donge en het Oude Maasje. De wateren lopen vanuit het achterland (de zuidkant van onze gemeente) richting de Amer en de Biesbosch. De gemeente Geertruidenberg is niet de eigenaar van al deze gebieden. Wij willen actief inzetten op de versterking van de verbindingszones van gebieden waar we eigenaar van zijn. Voor de gebieden waar onze gemeente geen eigenaar van is proberen we te stimuleren of denken we mee. Voor het realiseren van nieuwe natuur langs de Donge zal riviergebonden natuur het uitgangspunt zijn. Onderdeel van deze rivier gebonden natuur is dat vissen, zoogdieren, amfibieën, vogels en diverse plantensoorten zich weer thuis gaan voelen. Om dit te realiseren zal water essentieel zijn.

De dijkverbetering van de Dongemond (Waterschap) biedt kansen voor een ecologische koppeling met het achterland. Staatsbosbeheer zet zich op regionaal niveau in voor de ontwikkeling van de Groene Metropool, een groen (natuur) en blauw (water) netwerk dat vanuit de binnensteden van Breda en Oosterhout het land dooradert tot in de natuurgebieden. Daarnaast speelt de ontwikkeling rondom NLDelta. Dit is een ambitieus programma waarin overheden, organisaties en bewoners werken aan het behoud en de ontwikkeling van natuur en de beleving daarvan. Met elkaar zetten zij de schouders onder projecten die leiden tot robuuste oer-Hollandse deltanatuur, goede recreatieve voorzieningen, efficiënte vervoersverbindingen en stimulering van toerisme. NLDelta biedt zowel op het gebied van natuur als op het gebied van toerisme kansen voor de gemeente Geertruidenberg.

We zetten in op het behouden van natuurwaarden bij nieuwe ontwikkelingen, zowel in de kernen als in het buitengebied. We streven naar natuurinclusief bouwen en ontwikkelen. Dit houdt in dat bij de bouw van woningen, bedrijfspanden en andere objecten de natuur wordt geïntegreerd.

Inwoners kunnen ook zelf initiatief nemen in het onderhoud of realiseren van groen in hun buurt of wijk. Hiervoor is er de mogelijkheid om aanspraak te maken op Wijkbudget.

Relatie met thema's: Wonen, Gezondheid, Klimaat

Relatie met ambities: Toekomstbestendige en groene gemeente, Gezonde en veilige gemeente

Relatie met waarden: Water